Maymun çiçeği, bir virüsün neden olduğu, nadir görülen bir hastalıktır. Ateş, lenf düğümlerinde şişme ve yaygın döküntü ile kendini gösterir. Kızarıklıkla yüzde ve el ve ayaklarda lezyonlara neden olur.
Maymun Çiçeği Nedir?
Maymun çiçeği, bir virüsün neden olduğu, nadir görülen bir hastalıktır. Ateş, lenf düğümlerinde şişme ve yaygın döküntü ile kendini gösterir. Kızarıklıkla yüzde ve el ve ayaklarda lezyonlara neden olur.
Çoğu maymun çiçeği vakası Orta ve Batı Afrika’da görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde maymun çiçeği nadir olsa da 2021’de birkaç onaylanmış vaka görülmüştür.
Maymun çiçeği, aynı zamanda zoonotik bir hastalıktır. Yani hayvanlardan insanlara ve insanlardan hayvanlara da bulaşabilmektedir. Ayrıca insandan insana da geçebilir.
Maymun çiçeğinin nedenleri nelerdir?
Maymun çiçeğine maymun çiçeği virüsü neden olur. Virüs, çiçek hastalığına neden olan virüsün de mensup olduğu ortopoksvirüs cinsine ait bir virüstür.
Bilim adamları bu hastalığı ilk kez 1958 yılında tanımladılar. Araştırma için kullanılan maymunlar arasında iki salgın patlak vermişti. Bu nedenle, bu hastalığa maymun çiçeği adı verildi.
İnsanlarda görülen ilk maymun çiçeği vakası, 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görüldü.
Maymun çiçeğinin belirtileri neler?
Maymun çiçeğinin belirtileri çiçek hastalığının belirtileriyle benzerlik gösterir. Ancak maymun çiçeğinin belirtileri genellikle daha hafiftir.
Maymun çiçeği virüsüne yakalandıktan sonra, ilk belirtilerin ortaya çıkması yaklaşık 5 ila 21 gün sürebilir. Birçok durumda bu süre 7 ila 14 gündür.
Erken belirtiler şunlardır:
Ateş, genellikle ilk belirtidir
Baş ağrısı
Kas ağrıları
Sırt ağrısı
Yorgunluk
Üşüme ve titreme
Lenf düğümlerinde şişme, yani lenfadenopati
Ateş görüldükten sonra, 1 ila 3 gün sonra döküntüler başlar. Döküntüler genellikle şu bölgelerde görülür:
En yaygın bölge olan yüzde
Avuç içlerinde
Ayak tabanlarında
Ağızda
Genital bölgede
Konjunktiva ve korneada dahil olmak üzere gözlerde
Döküntüler genellikle aşağıdaki şekildedir:
Makuler veya düz soluk renkli lezyonlar
Kabarcık veya hafif kabarık lezyonlar
Veziküller veya içi sıvı dolu kabartılar
İçi sarı sıvı dolu çıban benzeri kabartılar
Yara kabukları
Lezyonlar kuruduktan ve kabuk tuttuktan sonra, dökülürler.
Maymun çiçeği belirtileri genellikle 2 ila 4 hafta sürer ve tedaviye gerek olmaksızın kaybolur.
Maymun çiçeği başka hastalıklara yol açar mı?
Maymun çiçeğinin olası komplikasyonları şunlardır:
Bronkopnömoni (Virüslerin neden olduğu zatürre)
Sepsis, yani kan zehirlenmesi
Ensefalit olarak da bilinen beyin dokusu iltihaplanması
Gözün şeffaf dış katmanı olan korneada enfeksiyon
İkincil enfeksiyonlar
Kornea enfeksiyonu görme kaybına neden olabilir.
Ayrıca nadir durumlarda, lezyonlar bir arada da oluşabilir ve deride parça parça dökülmelere neden olabilir.
Maymun çiçeği nerede görülür?
Maymun çiçeği, başta Orta ve Batı Afrika’nın tropik, kırsal kesimlerinde aktiftir. 1970’ten beri, aşağıdaki ülkelerde görülmüştür:
Benin
Kamerun
Orta Afrika Cumhuriyeti
Fildişi Sahili
Demokratik Kongo Cumhuriyeti
Gabon
Liberya
Nijerya
Kongo Cumhuriyeti
Sierra Leone
Güney Sudan
Enfeksiyonların çoğu Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin kırsal kesimlerinde görülmüştür.
Bu ülkelerde yaşıyor veya bu ülkelerden herhangi birine seyahat ediyorsanız, güvenliğiniz için mutlaka önlem alın. Maymun çiçeği ile enfekte olmuş olabilecek hayvanlarla etkileşimden kaçının. Aynı şekilde, virüse maruz kalmış olabilecek insanlarla etkileşimden de kaçının.
Maymun çiçeği nasıl yayılır?
Maymun çiçeği enfekte hayvanlar veya insanlarla doğrudan temas yoluyla, aşağıdaki şekilde yayılır:
Kan yoluyla
Vücut sıvılarıyla
Deri ve mukoza lezyonları yoluyla
İnsandan insana, damlacık yoluyla
Virüsler vücuda nefes, mukoza membranları veya çatlak deri yoluyla girebilir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), insandan insana yayılmanın çok düşük olduğunu belirtmektedir. Hastalık genellikle mesafe korumadan uzun süreli yüz yüze görüşme ve damlacık yoluyla bulaşır. 1 buçuk-2 metrelik mesafeyi korumadan 3 saat veya daha uzun süre insanlarla temas edildiğinde virüs bulaşabilir.
Bulaşma aşağıdaki yollarla da gerçekleşebilir:
Enfekte hayvanların ısırması veya tırmalaması
Enfekte hayvanların etinin yenmesi
Yatak çarşafları gibi virüs bulaşmış eşyalarla temas
Hastalığı ana taşıyıcısı bilinmemektedir. Afrika kemirgenlerinin rolünün olduğu düşünülmektedir.
Maymun çiçeği öldürücü müdür?
CDC’ye göre, maymun çiçeği hastalığında her 10 vakadan 1’i ölümle sonuçlanmaktadır. Risk grubunda olanların hastalığı ağır geçirme olasılığı daha yüksektir. Risk gruplarını ise şöyle sıralayabiliriz:
Çocuk-genç olmak
Virüse uzun süre maruz kalmış olmak
Bağışıklık sisteminin düşük olması ve kronik hastalığa sahip olmak
2021 yılı ABD maymun çiçeği vakaları
2021 yılı için Amerika Birleşik Devletleri’nde teyit edilmiş iki maymun çiçeği vakası bulunmaktadır. Her ikisi de uluslararası seyahatlerle ilişkilidir.
2021 Temmuz ayında bir vaka tespit edilmiştir. Kişi, Nijerya’ya seyahat sonrası Amerika Birleşik Devletleri’ne dönmüştür. 2 ayrı uçuş ile seyahat etmişler ve 200 kişi ile temasta bulunmuşlardır. CDC, 200 kişiden belirtilerini izlemelerini istemiş ancak yeni vaka rapor edilmemiştir.
Bir başka vaka 2021 Kasım ayında görülmüştür. Kişi Nijerya’ya seyahat etmiş ve Amerika Birleşik Devletlerine geri dönmüştür. O zamandan bu yana maymun çiçeği vakası görülmemiştir.
Maymun çiçeği nasıl tedavi edilir?
Şu anda maymun çiçeği için hiçbir tedavi bulunmamaktadır. Ancak maymun çiçeği kendi kendini sınırlandırıcı özelliktedir ki bu da tedavisiz iyileşebileceği anlamına gelir.
Salgını kontrol altına almak ve hastalığın yayılmasını önlemek için bazı ilaçlar kullanılabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Suçiçeği aşısı
Vaksiniya immün globülin (VIG)
Antiviral ilaçlar
Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre, suçiçeği aşısı, maymun çiçeğinin gelişmesinin önlenmesinde yaklaşık yüzde 85 etkilidir. Çocukken suçiçeği aşısı olmuşsanız ve maymun virüsü kaparsanız, belirtiler hafif olabilir.
2019’da, hem suçiçeğini hem de maymun çiçeğini önlemek için bir aşı onaylanmıştır. Ancak henüz halen yaygın olarak kullanılmamaktadır.
Kimlere maymun çiçeği taraması yapılmalıdır ve nasıl teşhis edilir?
Aşağıdaki durumlarda maymun çiçeğine karşı tarama yaptırmanız önemlidir:
Maymun çiçeği geçirmiş kişilerle birlikte yaşıyorsanız
Maymun çiçeği olan kişilerle çalışıyorsanız
Maymun çiçeğinin daha yaygın olduğu bir ülkeye seyahat etmişseniz
İthal hayvanlarla etkileşimde bulunduysanız
Enfekte hayvanlar tarafından ısırıldıysanız veya tırmalandıysanız
Enfekte hayvanların az pişmiş etlerini veya diğer ürünlerini yediyseniz
Tropikal yağmur ormanlarını ziyaret ettiyseniz veya bunlara yakın bir yerde yaşıyorsanız
Nasıl tanı konur?
Doktorlar maymun çiçeği tanısını birkaç yöntem kullanarak koyarlar:
Tıbbi öykü
Bu, doktorunuzun ne kadar hastalık riski taşıdığınızı tespit etmesine yardımcı olacak seyahat geçmişinizi de kapsar.
Laboratuar testleri
Bu, lezyonlardaki sıvıların veya kuru yara kabuklarının test edilmesini kapsar. Bu örnekler, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) testi ile virüse karşı test edilir.
Biyopsi
Biyopside, bir deri dokusu parçası alınarak virüse karşı test edilir.
Kan testleri genellikle tavsiye edilmez. Zira maymun çiçeği virüsü kanda kısa bir süre kalır. Bu nedenle, maymun çiçeğinin teşhis edilmesi için doğru bir test değildir.
Faydalı bilgiler
Maymun çiçeği nadir bir viral hastalıktır. Zoonotik bir hastalıktır, yani hayvanlardan insanlara ve insanlardan hayvanlara da bulaşabilmektedir. Ayrıca insandan insana da geçebilir.
İlk belirtiler ateş, kas ağrıları ve lenf düğümlerinde şişme şeklinde görülür. Hastalık ilerledikçe, yüzde ve el-ayaklarda döküntülere neden olur. Döküntüler, sonradan kuruyup dökülecek sıvı dolu kabarcıklara dönüşen lezyonlardan oluşur. Döküntüler tipik olarak yüzde başlar ve sonra aşağıya doğru, genellikle de kollara ve bacaklara ilerler. Ancak vücudun diğer bölgelerinde de oluşabilir.
Maymun çiçeği başta orta ve batı Afrika’nın tropik bölgelerinde görülür. Yakın zamanda bu bölgelere seyahat ettiyseniz, maymun çiçeği taraması yaptırmanız tavsiye edilir.
Kaynak:
https://www.healthline.com/health/monkeypox
